دیدنی های کردستان

استان کردستان منطقه ای کوهستانی با ارتفاع متوسط 2000 متر از سطح دریا از مرتفع ترین استان های کشور است. توده های هوای باران زا که به غرب کشور می رسند، نخستین بارندگی ها بر روی ارتفاعات این منطقه صورت می گیرد. ریزش های جوی در نقاط مرتفع به صورت برف و در بخش های کم ارتفاع غالبا به صورت باران است.

اختلاف ارتفاع بین بلندترین و پست ترین نقاط کردستان به حدود 2400 متر می رسد که کوه شاهو در جنوب غربی استان با ارتفاع 3300 متر بلندترین و منطقه آلوت در بانه با ارتفاع حدود 900 متر کم ارتفاع ترین نقطه است که این اختلاف ارتفاع موجب به وجود آمدن اقلیم های متفاوت می شود و همین موضوع جذابیت های فراوان گردشگری ایجاد کرده است.

 

به ویژه آن که اغلب شهرهای استان به علت قرار گیری بر روی تپه های بلند و شکل تپه ماهوری آن ها هر بیننده ای را مسحور این زیبایی ها می کند. رودخانه های این استان عموما به دو حوزه آبریز دریای خزر و دریاچه ارومیه می ریزند و تعدادی نیز وارد کشور عراق می شوند.

رودخانه قزل اوزن که شعبات آن شامل: قم چقای، اوزن دره، تراول و شور است به دریای خزر می ریزد. زرینه رو دکه شاخه اصلی آن چم سقز( چوم) نامیده می شود به همراه شعبه ی مهم آن یعنی رودخانه خورخوره و سایر شعبات آن به دریاچه ارومیه می ریزد. همچنین رودخانه سیمینه رود که در سقز تاتاهو نامیده می شود به دریاچه ارومیه می ریزد.

رودخانه سیروان که طویل ترین رودخانه در کردستان است و شعبات مهم آن دزلی مریوان، گردلان، رزاب قطوند، گاودره و رودخانه قشلاق است وارد کشور عراق می شود، به علت قرار گرفتن این رودخانه ها در دره های عمیق و «دِبی» زیاد آن ها در فصل بهار عموما برای ورزش مفرح قایقرانی و رافتینگ مناسب هستند،

همچنین حواشی رودخانه ها محل زندگی پرندگان و رویش درختان و گل های وحشی است که در بسیاری از مسیرها به ویژه در اورامان رودخانه سیروان مناظر زیبایی را در دره ها و کوه ها به وجود آورده که دیدن آن ها برای هر توریستی جذاب و لذت بخش است.

دریاچه های زریوار در مریوان، دریاچه پشت سد قشلاق در 15 کیلومتری شمال شهر سنندج، دریاچه پشت سد گاوشان در 45 کیلومتری جنوب سنندج و دریاچه پشت سد بوکان در شمال شهر سقز جملگی از قابلیت و ظرفیت های بسیار مناسبیبرای اجرای برنامه های تورگردانی برخوردار هستند.

همچنین پوشش جنگلی استان کردستان با وسعتی معادل 320 هزار هکتار در نواحی غربی استان قرار گرفته و بعد از جنگل های شمال کشور در مرتبه دوم قرار دارند. این جنگل ها از شمال بانه شروع شده  و شهرستان مریوان و قسمت جنوب غربی استان را نیز در بر می گیرد.

بیشتر شامل بلوط، مازو، گلابی وحشی، زبان گنجشک، آلبالوی وحشی هستند، ترکیب کوه، جنگل و رودخانه در مناطق غربی استان مناظر و چشم انداز های زیبایی را به وجود آورده است که بیشتر دوستداران طبیعت را به خود جذب کرده است.

به دلایل ذکر شده و بر اساس گزارش های سازمان محیط زیست استان، 34 شکارگاه در منطقه وجود دارد، این شکارگاه ها به علاوه مناطق حفاظت شده تعداد زیادی از انواع پستانداران، پرندگان و خزندگان همانند آهو، قوچ و میش ارمنی، خرس قهوه ای، گراز، گرگ، گربه پالاس، خرگوش و انواع پرندگانرا در خود جای داده اند.

اورامان (هورامان)

هورامان شامل مناطقی از جنوب غربی استان کردستان استکه قسمتی از شهرستان های سنندج و کامیاران و بخش زیادی از سروآباد را در بر می گیرد. مشخصه اصلی هورامان ساختار طبیعی آن شامل کوه های سر به فلک کشیده، جنگل و رودخانه است و از لحاظ فرهنگی شاملمناطقی است که با لهجه کردی هورامی صحبت می کنند.

طبیعت کوهستانی که شامل کوه های رفیع و دره های عمیق است، مردمی سخت کوش را پرورده که نمود عینی آن در تمام شئونات زندگی مانند معماری پلکانی، کشاورزی پلکانی، اعتقادات خالص دینی و تعهد به برگزاری رسومات قدیمی نمایان شده است.

روستای شگفت انگیز اورامان تخت به عنوان مرکز اورامان در 65 کیلومتری جنوب غربی سروآباد قرار گرفته و مردم اورامان معتقدند که زمانی این روستا مرکز حکومت و پایتخت حکام محلی بوده است، لذا کلمه «تخت» به معنی پایتخت است.

در حال حاضر این روستا تبدیل به مرکز بخش شده است و حدود 540 خانوار در آن سکونت دارند. نمای این روستا نه تنها به خاطر معماری پلکانی خانه های آن بسیار دیدنی است بلکه به خاطر شکل هرم گونه روستا است که قلعه ای باستانی در رأس آن قرار دارد.

ارزش این روستا از چندین لحاظ مهم است مانند برگزاری مراسم سالانه پیرشالیار در بهار و زمستان، پوشش گیاهی، لباس کامل کردی، موسیقی عرفانی، روحیه مضاعف مهمان نوازی، کوچ ییلاقی به مناطق مرتفع کوهستانی و… راه دسترسی به این روستا از طریق سه راهی موسوم به «بیه کره» و سپس روستاهای دزلی و درکی بوده که تمام مسیر راه آسفالت است.

دیدنی های کردستان

سنندج: مرکز استان کردستان در فاصله 512 کیلومتری جنوب غربی تهران در سال 1046 هجری قمری در زمان حکومت سلسله صفویه و در دوران شاه صفی و توسط سلیمان خان اردلان بنا نهاده شد. نام سنندج معرب «سنه دژ» است که هم اکنون نیز مردم مناطق کردنشین، سنندج را سنه می نامند. سنندج به علت مرکزیت در گذشته، دارای مساجد، ابنیه و عمارات و بازار قدیمی می باشد که هم اکنون بیشترین تعداد جاذبه های این شهر را تشکیل می دهد.

مسجد جامع سنندج

در ضلع شمالی خیابان امام خمینی (ره) قرار گرفته است. بر اساس مدارک موجود، زمان احداث مسجد مربوط به دوره قاجار بوده و به دستور امان الله خان والی کردستان در سال 1228 هجری قمری ساخته شده است. این مسجد دو ایوانی است با یک حیاط مرکزی که در پیرامون آن 12 حجره برای طلاب علوم دینی ساخته شده است.

از فراز مجموعه پارک تفریحی آبیدر شهر سنندج چشم انداز بسیار زیبایی دارد. چندین باغ و چشمه طبیعی در این پارک وجود دارد، یکی از بزرگترین باغ های این مجموعه باغ امیریه است و بزرگترین سینما روباز (تابستانی) کشور و خاورمیانه در این باغ جای گرفته است.

بازار سنندج

در دو طرف خیابان انقلاب قرار گرفته و در سال 1046 ه.ق هم زمان با مرکزیت یافتن شهر سنندج به عنوان مرکز حکومت اردلان ها ساخته شده است.

خانه کرد (عمارت آصف)

موزه مردم شناسی مناطق کردنشین و بزرگترین موزه مردم شناسی مربوط به یک قوم در کشور ایران است که در خیابان امام خمینی (ره) شهر سنندج واقع شده است. این عمارت یکی از بزرگترین عمارت های اعیانی شهر سنندج است که دارای ارزش های ویژه معماری از لحاظ آجرکاری و گچ بری و اروسی سازی است و حمام آن زیباترین حمام خصوصی در بین حمام های سنندج به شمار می رود.

موزه سنندج

در خیابان امام، کوچه حبیبی و در بخش بیرونی عمارت ملا لطف الله شیخ الاسلام (که امروزه به خانه سالار سعید مشهور است) قرار دارد. اروسی موزه سنندج یکی از نمونه های بی نظیر هنر اروسی سازی و کار استاد کاران سنندجی است.

عمارت خسروآباد

در بلوار خسروآباد (شبلی) قرار دارد. عمارت در نوع خود بی نظیر بوده و سال ها مرکز حکومت حکام اردلان به ویژه خسروخان بوده است. مجموعه عمارت و باغ آن افزون بر دو بخش اصلی یعنی قصر سلطنتی با ورودی ستون دار در بخش غربی و ساختمان های شرقی با غلام گردش ها و ایوان ستون دار مشرف بر صحن عمارت و فضای بیرونی بنا دارای فضاهای دیگری چون حمام، اتاق قابچیان و خدمتکاران است. تزئینات معماری این بنا شامل گچ بری، آجرکاری، اروسی های زیبا و حوض چلیپا شکل داخل عمارت است.

عمارت وکیل

در خیابان کشاورز واقع شده است و شامل سه حیاط با عمارت های مربوطه و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه و یک حمام عمومی در خارج آن است. بخش اصلی عمارت وکیل در دوران زندیه ساخته شده و بخش های دیگران متعلق به دوره های قاجار است.

عمارت مشیر دیوان

در خیابان شهدا قرار داردو شامل هفت حیاط با فضاهای مرتبط است و یک حمام خصوصی در داخل مجموعه دارد. هر یک از حیاط ها نیز دارای آبنما هستند. عمارت توسط میرزا یوسف مشیردیوان در دوره قاجار ساخته شده است و زیباترین ایوان با طرح کلاه فرنگ در سنندج متعلق به این بنا است.

حمام خان

در ضلع شمالی بازار قدیمی سنندج در خیابان انقلاب واقع است. تزئینات آهک بری داخل حمام و نقوش موجود بر روی دیوار آن در نوع خود بی نظیر و جالب است.

امامزاده هاجر خاتون

در خیابان صلاح الدین ایوبی در محله قدیمی سرتپوله واقع است. بر اساس روایات موجود این امامزاده شریفه، خواهر امام رضا (ع) است که در سفر آن بزرگواربه خراسان، در کردستان رحلت نموده و در این مکان به خاک سپرده شده است. در مجاور این امامزاده، مسجد و آرامگاه مشایخ و بزرگان سنندج نیز قرار دارد.

امامزاده پیر عمر

در ضلع جنوبی خیابان امام خمینی واقع شده و تاریخ ساخت آن 1046 ه.ق است. امامزاده پیر عمر را پسر بلافصل حضرت علی (ع) می دانند.

امامزاده پیر محمد

بقعه ای در میدان نبوت سنندج بر بالای تپه ای که قبرستان قدیمی شهر واقع شده است. این بنا محل دفن امامزاده محمد بن یحیی مشهور به پیر محمد است.

قرآن نگل

در 65 کیلومتری غرب سنندج در مسیر جاده سنندج – مریوان، در داخل مسجد روستای نگل، قرآنی خطی از دوران گذشته وجود دارد که بنا به اعتقادات مردم یکی از چهار قرآن خطی است که در زمان خلیفه سوم به رشته تحریر درآمده و به چهار اقلیم دنیا فرستاده شده است.

قطع قرآن رحلی بزرگ، جلد آن چرمی و صفحات کاغذی ضخیم آن به علت تشابهی که با پوست دارد بین مردم به پوست آهو شهرت یافته است. خط قرآن کوفی و دارای نقطه و اعراب و در قسمتی از شماره آیات طلا کاری شده و مزین به نقوش گیاهی است.

تاریخ تحریر قرآن با توجه به شیوه خط و تزئینات مربوط به اواخر قرن چهارم هجری است. این قرآن در بین مردم جایگاه والایی داشته و همه روزه عده کثیری از نقاط دور دست برای زیارت آن به این روستا می آیند.

دریاچه سد قشلاق

در فاصله ی 20 کیلومتری شمال سنندج در مسیر جاده سقز به روی رودخانه قشلاق، سد مخزنی قشلاق احداث شده است. دریاچه پشت این سد 11 کیلومتر طول دارد و وسعتی معادل 934 هکتار را در بر می گیرد این دریاچه محل مناسبی برای ورزش های آبی است و جزو جاذبه های طبیعی سنندج به شمار می رود.

بــــــانه

شهر بانه در فاصله 262 کیلومتری سنندج و در مجاورت مرز عراق گرفته است. شهری کوهستانی با متوسط بارندگی 750 میلی متر در سال، با جنگل های زیبا و کوه نمادین آربابا از مهم ترین مناطق گردشگری استان است. این شهرستان در سال های اخیر به مهم ترین کانون تجاری استان تبدیل شده و در سه سال اخیر بیشترین تعداد گردشگر استان را به علت وجود مراکز و بازارهای خرید کالاهای ارزان، طبیعت سرسبز و توسعه مراکز اقامتی و پذیرایی و مهمان نوازی مردم منطقه از این شهرستان بازدید کرده اند.

پارک کوهستانی دوکانان و پیرمراد، دریاچه سد بانه، تفرجگاه سورین، روستا و غار شوی از دیگر مناطق دیدنی بانه هستند. روستای نجنه علیا نیز یکی از روستاهای هدف گردشگری است که در فاصله 38 کیلومتری جاده بانه به سردشت در محیطی جنگلی و کوهستانی قرار گرفته است،

اهمیت این روستا به جز محیط طبیعی، بکر و زیبای آن در فراوانی چشمه سارها، وجود قرآن قدیمی در مسجد تاریخی آن و مجتمع شیلات کوچکی در روستا است که ماهی های آن طعم بسیار لذیذی داشته و در همان محل ارائه می شود.

سقــــــز

ریشه کلمه سقز (ساکز) است که به قوم سکاها نسبت داده می شود. این شهر از شهرهای باستانی استان است که در طول تاریخ پیوسته در معرض حملات دولت آشور و روم باستان بوده و بیشتر آثار آن در زیر خاک مدفون است.

قلعه باستانی زیویه

به روی یکی از کوه های نسبتا مرتفع در 55 کیلومتری جنوب شرقی شهر سقز در روستای زیویه واقع شده و حدود 700 سال پیش از میلاد، در دوره حکومت اقوام ماد و مانایی ساخته شده است. زیویه هم از نظرمعماری و هم از نظر آثار هنری یکی از شاخص ترین و با ارزش ترین مکان های دوره تاریخی محسوب می گردد.

مجموعه کاروانسرا و بازار قدیمی سقز در مرکز اصلی شهر شامل بقایایی از راسته بازار قدیمی شهر است. در خیابان امام (ره) و در بافت قدیمی سقز مسجد دو مناره قرار دارد. تاریخ دقیق ساخت آن مشخص نیست ولی اهالی، محل ساخت آن را به شیخ حسن مولاناآباد از علمای سابق مذهبی منطقه نسبت می دهند که احتمال دارد در اواخر دوره افشاریه و اوایل زندیه ساخته شده باشد.

مسجد شبستانی به چهار ستون قطور چوبی به نشانه چهار خلیفه اهل سنت دارد. دریاچه سد شهید کاظمی (دریاچه زرینه رود) در 62 کیلومتری شمال شهر سقز و بوکان از جاذبه های طبیعی استان محسوب می گردد. روستاهای اطراف دریاچه به ویژه روستای قلندر از روستاهای گردشگری محسوب می شود.

بیجـــــــار

مرکز منطقه گروس در شمال شرقی استان و در مجاورت استان زنجان قرار گرفته که بعد از شهر کرد مرتفع ترین شهر ایران است. این شهرستان آب و هوای کوهستانی و زمستان های سرد و تابستان های معتدل دارد. همچنین رودخانه قزل اوزن که شاخه اصلی سفیدرود محسوب می شود در داخل این شهرستان جریان دارد.

بازار بیجار در مرکز این شهر از بقایای بافت قدیمی شهر است. این بازار شامل یک راسته ی شمالی، جنوبی، تیمچه ای به نام حاج شهباز و سرایی به نام سرای «امیر تومان» است. اهمیت این بازار را از لحاظ بافت قدیمی آن، محل خرید صنایع دستی، سوغات محلی که معمولا مورد توجه گردشگران قرار می گیرد. شکوه آن بر می انگیزد.

از دیگر جاذبه های گردشگری بیجار می توان به مجموعه پل، قلعه و روستای تاریخی صلوات آباد (15 کیلومتری جاده بیجار به تکاب)، روستا و مسجد تاریخی خسروآباد در روستای خسروآباد مسیر جاده بیجار به قروه، امامزاده عقیل نزدیک شهر حسن آباد یاسو کند مربوط به دوره ایلخانی، برج اشقون بابا اشاره کرد.

دیواندره

شهر دیواندره در فاصله 99 کیلومتری شمال سنندج و در مسیر جاده سنندج به سقز قرار گرفته است. شهر دیواندره امروزی در یک دهه قبل به شهرستان تبدیل شده است. قسمت وسیعی از این شهرستان را دشت مرتفع اوباتو فرا گرفته، ارتفاع این دشت از سطح دریا 2200 متر است.

غار باستانی کرفتو در 67 کیلومتری شمال شهر دیواندره یک جاذبه گردشگری دیدنی است. این غار جزو زیباترین و با اهمیت ترین غارهای طبیعی و دست ساز ایران محسوب می شود که در ادوار مختلف مورد استفاده و سکونت انسان بوده و طی این دوره ها جهت سکونت تغییر حالت داده و فضاهایی به صورت معماری و صخره ای در 4 طبقه و در دل کوه حفر شده است، به دلیل وجود کتیبه ای یونانی بر سر درب یکی از اتاق های طبقه سوم از آن به عنوان معبد هراکلس (هرکول) نام می برند.

این غار مهم ترین جاذبه تاریخی قابل بازدید استان است که موقعیت کم نظیر آن در مجاورت سایر سایت های تاریخی مانند قلعه باستانی زیویه و مجموعه تاریخی تخت سلیمان موجب شده است که این اثر مورد توجه و بازدید گردشگران قرار گیرد، در این مجموعه تسهیلاتی مانند پارکینگ، سکوهای استراحت، سرویس بهداشتی، پایگاه پژوهش میراث فرهنگی و سایت اطلاع رسانی گردشگران وجود دارد.

کوهستان چل چمه در فاصله 64 کیلومتری غرب شهرستان دیواندره و روستای «بست» محل تجمع کوهنوردان در دامنه این کوه است. قله بلند این کوه شاه نشین نام داشت و ارتفاع آن 3173 متر است. در مسیر صعود به این کوهستان چندین آبشار زیبا به همراه چشمه های بی شمار و رودخانه های کوچک وجود دارد که مناظر بسیار بدیعی را به وجود آورده اند.

رودخانه قزل اوزن از این کوه سرچشمه می گیرد. این کوهستان محل رشد گیاهان دارویی و غذایی و قارچ های خوراکی است و هر ساله تعداد زیادی از گروه های کوهنوردی به این کوه صعود می کنند. منطقه شکار ممنوع زرینه اوباتو به مساحت 24000 هکتار در 16 کیلومتری شمال دیواندره زیستگاه مناسبی جهت گونه پرنده حمایت شده و رو به انقراض میش مرغ است.

سروآباد

شهرستان سروآباد در فاصله 92 کیلومتری غرب سنندج و در همسایگی شهرستان مریوان قرار دارد. سروآباد تا سال 1382 یکی از بخش های مریوان بوده و در این سال از شهرستان مریوان مجزا و مستقل شده است. سروآباد مهمترین منطقه استان از لحاظ اهمیت و تعداد جاذبه های طبیعی است.

قسمت اعظم منطقه اورامان که دارای ارزش تاریخی، فرهنگی و طبیعی قابل توجهی است در این شهرستان واقع شده است. تفرجگاه دزلی و درکی در این شهرستان یکی از جاذبه هاست. دزلی و درکی نام دو روستای سرسبز و زیبای کوهستانی است که در فاصله 30 و 35 کیلومتری سروآباد قرار گرفته اند. جاده دسترسی به این تفرجگاه آسفالت بوده و مسیر آن به عنوان ورود به منطقه اصلی اورامان از اهمیت خاصی برخوردار است.

در فصل بهار به علت روحیه شاد مردم منطقه، گروه های موسیقی و رقص کردی بسیاری به صورت خودجوش در این مکان برنامه اجرا می کنند که دیدن آن در کنار مردمی که در دامن طبیعت لباس های محلی زیبا پوشیده اند خالی از لطف نیست. بازدید از این منطقه در برنامه تمامی تورهای استان گنجانده شده است.

چشمه آب معدنی بل در منطقه اورامان در مرز استان کردستان و کرمانشاه و در فاصله بین روستای دیوزناو از استان کردستان و روستای هجیج از استان کرمانشاه و در کنار رودخانه خروشان سیروان چشمه یا آبشار معدنی «بل» قرار گرفته است.

این چشمه از لحاظ شرب و داشتن املاح معدنی بسیار مشهور بوده و به طوری که در کنار آن 2 واحد کارخانه تولید آب معدنی احداث شده است. چشمه آب معدنی بل به علت قرار گیری در مسیر جاده اورامان و رودخانه سیروان و همچنین نزدیکی به روستای شگفت انگیز هجیج از جمله جاذبه های گردشگری استان است.

شهرستان مریوان

شهرستان مریوان در غرب استان و شهر مریوان در فاصله 125 کیلومتری شمال غربی سنندج واقع شده است. متوسط بارندگی سالانه مریوان بیش از 800 میلی متر در سال می باشد و بدین سبب پر باران ترین شهر استان محسوب می گردد. شهر امروزی مریوان حدود یک قرن سابقه تاریخی دارد و یکی از شاهزادگان شاهپور مشهور است. شهر مریوان تا سال 1344 رسما دژ شاهپور نامیده می شد. شهرستان مریوان مهم ترین شهرستان استان از نظر گردشگری بوده و دریاچه زریوار که در 2 کیلومتری غرب این شهر قرار گرفته است به عنوان مهم ترین جاذبه گردشگری استان محسوب می گردد. موقعیت جغرافیایی شهر مریوان در مجاورت مرز عراق و وجود اجناس و کالاهای خارجی ارزان قیمت، فاصله نزدیک با مرکز استان، آب و هوای مطبوع و محیطی طبیعی جنگلی و کوهستان به همراه زیبایی و شکوه منحصر به فرد دریاچه زریوار، مریوان را به مهمترین شهر توریستی استان تبدیل نموده است به طوری که در تمام ایام سال به علت وجود مرکز خرید ارزان قیمت کالا، این شهر مملو از مهمان و مسافر می باشد. مراکز خرید شهری مریوان، دریاچه زریوار و تفرجگاه های جنگلی اطراف و آبشارهای فصلی از جاذبه های شهر مریوان به شمار می رود.

قروه

این شهر در دشت وسیعی در 90 کیلومتری شرق سنندج و شمال غربی همدان در طول جاده سنندج- همدان توسعه یافته است در حال حاضر شهر قروه به علت قرارگیری در مسیر جاده همدان – تهران و موقعیت طبیعی آن از لحاظ دشت های بزرگ کشاورزی و کانسارهای معدنی به مهمترین شهر استان از لحاظ کشاورزی، صنعتی و معدنی تبدیل شده است. دریاچه سراب، چشمه آب معدنی و امامزاده بابا گرگر، حمام تاریخی قصلان، منطقه حفاظت شده بدر و پریشان و کوه های بدر و پریشان با ارتفاع نزدیک به 3200 متر از مهمترین ارتفاعات استان محسوب می گردند.

دهگلان

شهرستان دهگلان با وسعتی معادل 2050 کیلومتر مربع بالغ بر 60 هزار نفر و با مرکزیت شهر دهگلان در موقعیت طول جغرافیایی 4725، عرض جغرافیایی 3517 از نصف النهار گرینویچ و در ارتفاع 1810 متر نسبت به سطح دریا بر روی جاده همدان – سنندج قرار گرفته است. دهگلان دارای آب و هوای به نسبت سرد و نیمه خشک بوده که رودخانه های دهگلان در طهماسبقلی از داخل آن می گذرد. شهرستان دهگلان در سال 1355 به مرکزیت ییلاق وقت (دهلگان کنونی) تبدیل به بخش و در سال 1387 به صورت شهرستان مستقل در آمده است. ساکنین این بخش به زبان کردی تکلم می کنند و از لحاظ اعتقادی نیز تماما مسلمان و پیرو امام شافعی هستند. کوه و امامزاده شیدا، شیطان بازار، کوه سرمه علی و دریاچه پشت سد سنگ سیاه از دیدنی های این شهرستان به شمار می رود.

کامیـــــــــاران

کامیاران از شهرستان های تازه تأسیس استان کردستان و مرکز آن شهر کامیاران در فاصله 65 کیلومتری جنوب شهر سنندج است. موقعیت مناسب شهر که در مسیر جاده کاروانی قدیمی شمال غرب به سمت جنوب غربی است، موجب رونق و توسعه شهر کامیاران شده است. روستای شگفت انگیز پالنگان در 50 کیلومتری شمال غربی شهر کامیاران و در مسیر جاده کامیاران به مریوان از جاذبه های این منطقه است. بافت روستا از لحاظ معماری به صورت پلکانی است و رودخانه تنگی ور با زیبایی خاصی آبادی را به دو قسمت تقسیم نموده است. در فاصله 800 متری جنوب شرقی روستا چشمه های پر آب شیخ خاتون، شیخ عمر و شیخ علاء الدین قرار گرفته اند که مجاورت این چشمه ها با رودخانه تنگی ور در کنار کوه های سر به فلک کشیده، چشم انداز بسیار بدیعی را به وجود آورده است. کتیبه و نقش برجسته ی تنگی ور، زیارتگاه حضرت عکاشه، زیستگاه شاهو، دریاچه سد گاوشان و رودخانه سیروان اوقات مهیجی را برای گردشگران فراهم خواهد آورد. زیارتگاه شیخ عباس کومائین واقع در روستای کومایین در 45 کیلومتری شمال شرقی کامیاران، ارتفاعات آوالان واقع در روستای نشور (صعود سالانه گروه های کوهنوردی) و زیارتگاه و آب شفا بخش مشهور به بایس پرنه در کیلومتر 3 جاده کامیاران به سنندج، روستای سلین،  اورامان و سروآباد از دیگر دیدنی های کامیاران به شمار می رود.

تاریخ شگفت انگیز کردستان

اما وقتی صحبت از گشت و گذار در کردستان به میان می آید تاریخ گسترده و فرهنگ غنی مردمان این خطه گردشگران را به وجو می آورد و آن ها را به زمان های بسیار دور می برد. پایه گذار اولین حکومت قدرتمند و اصیل ایرانی «مادها» نیاکان کردهای امروزی بودند، هرچند تهاجمات متعدد و پی در پی اقوام باستانی، به ویژه آشوری ها به این سرزمین که در جنگ های ویرانگر خود سرزمین های مقلوب را تخریب کرده و می سوزاندند و نیز در تخریب آثار کردستان سهم زیادی داشته است. با این وجود هنوز برخی آثار قدیمی به جا مانده قابل بازدید در استان، شکوه و عظمت گذشته این منطقه از ایران را مشخص می سازد، از جمله قلعه باستانی «قم چماق» در شمال غربی بیجار که در ردیف شاهکارهای با ارزش تاریخی مربوط به سده 800 – 900 قبل از میلاد است، همچنین تپه باستانی «زیویه»، غار «کرفتو»، نقش برجسته «اورامانات» و سایر آثار دیگر که از جاذبه های تاریخی و مهم استان محسوب می شوند.

ویژگی های فرهنگی کردستان

ویژگی های فرهنگی مردمان کرد کم نظیر هستند. این ویژگی ها بیشتر در عوامل فرهنگی همانند: زبان، لباس، موسیقی، رقص، جشن ها و مراسم خاص و صنایع دستی بارزتر از سایر عوامل فرهنگی نمایان شده اند. ویژگی های فرهنگی بر خلاف سایر مناطق کشور هنوز در این استان به صورت پویا در زندگی مردم جاری است. با وجود پیشرفت ارتباطات و در نتیجه استحاله ی فرهنگی و از بین رفتن بسیاری از فرهنگ ها، خوشبختانه فرهنگ مردم کردستان به علت ریشه های عمیق آن پویا تر از گذشته در بسیاری موارد هم مانند موسیقی و رقص بر سایر مناطق همجوار و کشوری نیز تأثیر گذار بوده است. زبان مردم کردستان زبان کردی است که هم مانند زبان فارسی در مجموعه زبان های گروه هند و اروپایی قرار می گیرد و دارای قواعد خاصی از لحاظ دستوری و نوشتاری است. هم اکنون در بسیاری از دانشگاه های معتبر اروپایی و خاورمیانه ادبیات کردی تدریس می شود. به علت وسعت زیاد مناطق کردنشین این زبان دارای لهجه های اصلی و زیر لهجه زیادی است که این تنوع لهجه از لحاظ حجم کلمات این زبان را غنی و وزن و لفظ آهنگین کلمات، عرصه شعر و ادبیات و موسیقی کردی را متأثر و ثروتمند ساخته است به طوری که بسیاری از منظومه های کردی حدود یک صد سال پیش به زبان مختلف ترجمه شده است. در تقسیم بندی لهجه ها، مردم شهرستان های سقز و بانه و بخشی از مریوان با لهجه «سورانی» صحبت می نمایند. مردم سنندج، دیواندره و بخشی از مریوان و کامیاران با لهجه «اردلانی»، مردم شرق استان شامل قسمت هایی از شهرهای قروه و بیجار با لهجه خاصی که نزدیک به لهجه «کلهری» است صحبت نموده و مناطق جنوب غربی استان که عموما شامل منطقه باستانی و سرسبز اورامان و سروآباد است با همان لهجه ی هورامی که تشابه زیادی با متن کتاب اوستا سروده زرتشت پیامبر ایرانی دارد صحبت می نمایند.

نوای دلنشین کردی

استان کردستان یکی از غنی ترین استان های کشور از نظر موسیقی است. گروه های مختلف موسیقی در استان، وجود اساتید موسیقی در تهران و شهرهای بزرگ کشور که برخاسته از استان کردستان هستند و همچنین ساخت سازه های موسیقی به علت پیشرفته صنایع چوبی و نازک کاری در کنار استعداد موجود موسیقی در این استان؛ کردستان را به مهد موسیقی کشور تبدیل کرده است. در حال حاضر بسیاری از مولودی ها و آهنگ های کردی در موسیقی اقوام خاورمیانه شنیده می شود و این به علت تأثیر گذاری و غنی بودن موسیقی کردی در کنار موسیقی همسایگان خود است. موسیقی کردستان را می توان در سه بخش تقسیم بندی کرد: اولین بخش موسیقی دینی (مذهبی) است که در مراسم مولودی به مناسبت تولد پیامبر (ص) و یا اعیاد مذهبی و مراسم عرفانی دراویش با آواز و دف، ریتم های متنوعی اجرا می گردد. دومین بخش را می توان موسیقی مناطق شهری نامید که به وسیله موسیقی دان های حرفه ای اجرا می گردد. بیشتر این آوازها در واقع همان  «گورانی» های کردی است که به همراه سازهای مختلف اجرا می شود. گورانی یکی از مهم ترین فرم های موسیقی کردی است، مقام نیز در موسیقی مناطق کردنشین دارای جایگاه خاص خود است. سومین بخش را می توان موسیقی روستایی و سنتی ذکر کرد که بیشتر شامل آوازهایی چون: بیت، لاوک، حیران، سیاوچه مانه، چه پله و… تقسیم بندی کرد.

رقص کُردی (هه صپه ذکی)

رقص کردی که در میان مردم کردستان به آن «هه صپه ذکث» می گویند، با زیبایی خاص، آیینه ای تمام نما از زندگی گذشته این مردم است که به صورت زنده در زمان حال، در وجود آنان در حرکت و جریان است. اگر به ریشه یابی و علل به وجود آمدن این هنر توجه نماییم باید اذعان نمود که این هنر ریشه در زندگی و کار روزانه مانند: کشاورزی، اعتقادات دینی، مراسم و جشن های بزرگ، بازی های محلی، جنگ و دفاع حالات روحی و درونی افراد دارد. برون گرایی مردم کرد تأثیر کاملی بر این رقص داشته به طوری که رقص کردی کاملا بیانگر فعالیت های درونی، طرز فکر و شرح اتفاقاتی است که بازآفرینی در قالب هه صپه ذکث پدیدار گشته است. رقص کردی به صورت جمعی و حرکت آن به صورت دایره وار بوده و نفر اول به علت دستمالی که در دست دارد «سرچوبی» نامیده می شود. دستمال نمادی از نشانه و پرچم هر منطقه و قوم در دست سرچوبی بوده و حرکات دستمال زیبایی و هماهنگی رقص را کامل می کند. تغییر ریتم رقص و یک سری حرکات هماهنگ با هه صپه ذکث توسط سرچوبی انجام می شود. مردم کرد دارای یک رقص مشترک به نام «چپی» هستند و مابقی گونه ها مربوط به مناطق مختلف است که بعضا در یک منطقه با هم مشترک و در مناطق دیگر دارای خصوصیات خود با حفظ حالات دسته جمعی و حرکت دایره وار هستند.

لباس کـــُردی

لباس کردی از زیباترین نوع پوشاک ایرانی است و این زیبایی در پوشاک زنان این منطقه از تجلی بیشتری برخوردار است. دامن های بلند و بعضا پرچین پیراهن ها و رنگارنگی آن به همراه بخش های دیگر این پوشش هر بیننده ای را متقاعد می کند که به این زیبایی اعتراف نماید. همین امر باعث شده چند بار در جشنواره های محلی جهان به عنوان لباس زیبای برتر انتخاب شود. تکامل لباس کردی آن را کاملا مناسب وضعیت اقلیمی این ناحیه نموده و شیوه نگرش آمیخته با احترام مردم به پوشش باعث حفظ و استفاده آن تا امروز گردیده است و هنوز فاخرترین نوع لباس در بین مردها لباس ها و گیوه های دست باف است. هرچند لباس کردی در نگاه اول یکسان به نظر می رسد اما هر منطقه و ناحیه لباس خاص خود را دارد و از نوع پوشش می توان فهمید که شخص متعلق به کجاست. قابل ذکر است تنوع و هماهنگی زیورآلات سنتی در پوشاک زنان کرد زیبایی آن را دو چندان می نماید.

جایگاه ویژه جشن نوروز در کردستان

مهم ترین و عمومی ترین جشنی که در میان مردم کردستان مرسوم است برگزاری جشن نوروز است. جشن نوروز در اقصی نقاط کردستان به صورت خودجوش همراه با مراسم رقص کردی و برپایی آتش برگزار می گردد. عید فطر و عید قربان نیز به عنوان اعیاد مذهبی دارای اهمیت خاص هستند، همچنین میلاد پیامبر اکرم (ص) نیز به عنوان جایگاه ویژه ای در میان مردم خطه است، علاوه بر این ها جشن معراج پیامبر و شب «برات» نیز جزو اعیاد این منطقه است. از دیگر مراسمی که در میان مردم کردستان به ویژه منطقه اورامان از جایگاه خاصی برخوردار است، مراسمی تحت عنوان «زه ماون پیر شالیار» یا «عروسی پیر شالیار» است که در روستای اورامان تخت در هفته دوم بهمن ماه مصادف با جشن سده طی مراحل و رسومات خاصی برگزار می گردد و ادامه آن در نیمه فصل بهار مصادف با 15 اردیبهشت در محل آرامگاه پیر شالیار که در نزدیکی روستا تحت عنوان مراسم کومسای برگزار می شود. قابل ذکر است که بازدید از این مراسم در برنامه تورهای گردشگری گنجانده از سایر مراسم مهم دیگری که از دیرباز با توجه به بافت اجتماعی – مذهبی مردم استان شکل گرفته است، مراسم ذکر و سماء دراویش به همراه انجام کارهای خارق العاده است، این مراسم به صورت هفتگی در بیشتر تکایا و خانقاه های استان به صورت ثابت برگزار می گردد. این مراسم معمولا پنج شنبه شب ها برگزار می گردد.

هنرها و صنایع دستی کردستان هنوز بکر مانده اند

خوشبختانه به علت ویژگی زندگی سنتی در بسیاری از نقاط استان کردستان و عدم استیلای بخش صنعتی، هنوز صنایع دستی استان از لحاظ کیفیت و گستردگی در سطح کشور مطرح است به گونه ای که فرش و گلیم کردستان به همراه محصولات نازک کاری چوب مانند: تخت نرد و شطرنج شهرت جهانی پیدا کرده است و بیشتر مسافران و گردشگرانی که به کردستان سفر می نمایند حتما از محصولات نازک کاری و فرش و گلیم کردستان خرید می نمایند. استفاده از رنگ گیاهی، خامه طبیعی، ترکیب نقش و اصالت طرح، موجب برتری کیفیت قالی و گلیم استان کردستان شده است. شهر سنندج و بیجار مهم ترین مراکز تولید گلیم و قالی هستند. شهرت جهانی فرش سنندج و اعتبار آن در میان بازار جهانی موجب شده که در دایره المعارف بریتانیکا که از معتبرترین دایره المعارف های بین المللی است، واژه ی «سنه» یا همان سنندج را به نام نوعی قالی معروف ترجمه نموده اند.